Türkiye herinnert zich de bloedige militaire staatsgreep van 1980
Türkiye heeft de 43e verjaardag herdacht van de militaire staatsgreep van 12 september 1980, waarbij de toenmalige chef van de generale staf, Kenan Evren, de coalitieregering ten val bracht en het Turkse parlement ontsloeg.
De staatsgreep was de derde keer dat het Turkse leger de democratisch gekozen regering in handen kreeg en de noodtoestand afkondigde, met executies, aanvallen en mensenrechtenschendingen tot gevolg. Het parlement werd ontbonden, de grondwet werd ingetrokken en alle politieke partijen werden gesloten, terwijl er beslag werd gelegd op hun bezittingen.
De Nationale Veiligheidsraad, bestaande uit Evren – die later president werd – de commandanten van de Turkse land-, lucht- en zeestrijdkrachten, en de commandant van de gendarmerie, nam de controle over alle machtsinstrumenten over.
Meer dan 650.000 mensen werden in hechtenis genomen, 230.000 mensen werden berecht, 1.683.000 mensen werden op de zwarte lijst gezet, 517 mensen kregen de doodstraf en 50 van de doodstraffen werden uitgevoerd.
De militaire staatsgreep van 1980 werd gelanceerd “om vrede te brengen in een gepolariseerde samenleving waar duizenden mensen op straat werden gedood”, aldus de generaals van de staatsgreep en hun aanhangers.
Ongeveer 14.000 mensen werden het Turkse staatsburgerschap ontnomen, bijna 1.000 mensen werden berecht omdat ze lid waren van verboden organisaties, en 30.000 mensen, waaronder leraren, werden uit hun functie ontslagen. Ook werden ongeveer duizend films verboden en tientallen journalisten riskeerden gevangenisstraffen van wel duizenden jaren.
De staatsgreep staat bekend als de bloedigste militaire interventie in de geschiedenis van Türkiye, na jaren van politieke onrust die honderden levens eiste. Nog eens 299 stierven als gevolg van marteling en ongezonde omstandigheden in de gevangenissen.
In 1982 kreeg een grondwet opgesteld door de coupplegers 92 procent goedkeuring in een ‘gecontroleerd’ referendum.
