Geschiedenis onder de hamer bij de ‘sahafs’ van Istanbul
Als u bergafwaarts loopt door de smalle zijstraten die zich aftakken van de beroemde İstiklal Avenue in Istanbul, bevindt u zich in Tophane, een wijk langs de iconische straat van de stad.
klasse = “cf”>
In een van de oude arcades bevindt zich een schilderachtige tweedehandsboekwinkel, waar elk weekend veilingen plaatsvinden voor zowel buitenlandse als Turkse volumes, samen met een eclectische mix van andere items: posters, cd’s, vinylplaten en meer.
Boekenveilingen zijn al tientallen jaren een gangbare praktijk in de tweedehandswinkels van Istanboel, in het Turks bekend als ‘sahafs’. Maar echte gemeenten als deze zijn de afgelopen jaren moeilijker te vinden geworden, omdat veel instellingen sinds de uitbraak van Covid online bieden.
Volgens de eigenaar van deze sahaf, Burak Bilgiç, is het samenbrengen van mensen essentieel om de traditionele veilingen, oftewel ‘mezats’, levend te houden.
“Dit is een sociale ruimte”, zegt Bilgiç. “Mensen komen hier niet om te winkelen”, maar eerder om te ontspannen, over boeken te praten en met elkaar in contact te komen in een gastvrije sfeer.
De Sahafs zijn terug te voeren op de beginjaren van het Ottomaanse Rijk, waarin Istanboel ruim 450 jaar lang de hoofdstad was. Vooral in de 15e eeuw werd de Grote Bazaar van de stad een centraal knooppunt voor handel, inclusief de boekhandel.
klasse = “cf”>
Op korte loopafstand ligt de wijk Beyazıt, die lange tijd een brandpunt is geweest voor de Turkse literaire cultuur.
Deze vroege boekwinkels werden opgericht door geleerden en schriftgeleerden en boden handgeschreven manuscripten en religieuze teksten aan in een tijd waarin gedrukte boeken schaars waren.
Tegen de 17e eeuw waren sahafs levendige centra geworden voor veilingen waar zeldzame boeken, historische documenten en ephemera – voorwerpen als pamfletten, posters en ander gedrukt materiaal die oorspronkelijk niet bedoeld waren om lang mee te gaan – werden uitgewisseld.
Tegenwoordig is de Sahaflar Çarşısı, een bruisend centrum van tweedehands boeken en zeldzame vondsten grenzend aan de Beyazıt-moskee, een belangrijke plek waar de literaire geschiedenis en het culturele erfgoed van Türkiye bewaard blijven.
Maar de tweedehandswinkel van Bilgiç bevindt zich in Tophane, een bloeiend kunstdistrict aan de overkant van de Gouden Hoorn, dat de afgelopen tien jaar een snelle transformatie heeft ondergaan, waarbij hedendaagse groei met zijn traditionele wortels is vermengd.
Vóór de veilingdag zegt Bilgiç dat ze de door verkopers meegebrachte boeken doornemen om een shortlist te maken van wat er onder de hamer gaat.
“Boeken worden een dag van tevoren geselecteerd. We controleren de staat ervan en zorgen ervoor dat ze leesbaar zijn en klaar voor verkoop. Op de dag van de veiling sturen we berichten om kopers te informeren over wat er beschikbaar is”, zegt hij.
klasse = “cf”>
“De leverancier bepaalt de initiële prijs, maar afhankelijk van de staat van het boek kan ik deze aanpassen.”
Volgens hem vinden de meest competitieve biedingen meestal plaats op eerste edities, gesigneerde boeken, gegraveerde publicaties of oude Ottomaanse teksten.
Potentiële kopers die vroeg arriveren, verzamelen zich in de speelhal, waar ze kletsen onder het genot van Turkse thee en een paar sigaretten, terwijl ze wachten tot de veiling begint.
“Zonder onze vaste klanten zou dit bedrijf niet functioneren”, zegt de eigenaar, terwijl hij stoelen voor ze klaarmaakt.
klasse = “cf”>
De trouwe klanten van de boekwinkel komen uit uiteenlopende beroepen, maar de meesten zijn gepensioneerde bedienden, waaronder voormalige overheidsfunctionarissen, leraren, artsen, bankiers en advocaten.
Deze groep bestaat uit mensen die elkaar al een tijdje kennen, elkaars interesses en expertise kennen en gemakkelijk kunnen voorspellen waarop ze zullen bieden. Onder hen bevinden zich personen die meerdere talen spreken, waaronder het Oud-Ottomaans-Turks, en velen kunnen de auteur en het jaartal van een boek alleen al aan de hand van de omslag identificeren.
Geschiedenis en memorabilia
De veiling begint met boeken die zijn gepubliceerd in de jaren negentig en 2000, met prijzen vanaf een bescheiden 10 Turkse lira, het equivalent van ongeveer 30 cent, afhankelijk van hoe zeldzaam het boek is en de staat ervan.
Halis Çanakçı, een leraar met een grote interesse in aardrijkskunde en literatuur, heeft deze week een bod uitgebracht op een zeldzaam aardrijkskundeboek uit de jaren zestig, oorspronkelijk uitgegeven door het Turkse Nationale Ministerie van Onderwijs.
“De reden dat ik dit boek in het bijzonder heb gekozen, is niet alleen vanwege de woorden en geografische termen, maar ook omdat het foto’s uit die tijd bevat”, zegt hij terwijl hij door de pagina’s bladert om een foto van de berg Agri in het oosten van Türkiye te laten zien.
“Gezien de bronnen die destijds beschikbaar waren, is het een opmerkelijk goed gemaakt boek.”
Çanakçı werd ook de eigenaar van een Koran uit het Ottomaanse tijdperk, die naar schatting meer dan 100 jaar oud was. Hoewel versleten en verweerd, is hij van plan het islamitische heilige boek bij zijn vaste boekbinder te laten herstellen in de staat die het ‘werkelijk verdient’.
Op de veilingen zijn het niet alleen de boeken die kopers lokken. Het publiek wordt ook aangetrokken door ephemera: alledaagse voorwerpen zoals kaartjes of posters, die tijdelijk bedoeld zijn maar vaak een culturele of historische waarde hebben.
Met een kleurrijke buff om zijn hoofd gewikkeld en een cargobroek die zijn relaxte look compleet maakt, is Cemal Bahadır de afgelopen tien jaar een vaste klant op de boekenveilingen.
Als gepensioneerde bankier besteedt hij nu zijn tijd aan het verzamelen van muzikale memorabilia, van cd’s tot platen en cassettebandjes, met een focus op Turkse folkpop, Turkse klassieke muziek en hits uit de jaren tachtig en eerder.
Bahadır zegt dat hij van plan is deze week een bod uit te brengen op een vintage Sony-radio, die ook als klok functioneert.
“Het had die Sony-kwaliteit en daarom trok het mijn aandacht”, legt hij uit.
“Velen van ons zijn zowel verzamelaars als verkopers. Na verloop van tijd hebben we zo veel spullen dat we ze gaan verkopen of verhandelen.”
Helaas wint het bod van Bahadır op de Sony-radio niet en gaat het naar een andere koper voor 80 Turkse lira.
Een andere vaste klant, Mehmet Güntekin, is de dirigent van het Turkse presidentiële klassieke muziekkoor.
Hij is een prominent figuur in de Turkse klassieke muziek en staat bekend om het bewaren van composities uit het Ottomaanse tijdperk en het delen ervan met een internationaal publiek.
Muziek is niet zijn enige passie. Guntekin, die zichzelf als een fotoverzamelaar beschouwt, heeft ruim twintig jaar veilingen bezocht om boeken en ephemera te verzamelen die verband houden met de Turkse muziekgeschiedenis.
Hij herinnert zich hoe het historische Sahaflar Çarşısı van Beyazıt ooit aparte veilingen organiseerde voor winkeliers en boekenliefhebbers.
“De Sahaflar Çarşısı had een leider, de Sahaflar-sjeik genaamd”, zegt hij.
“Als hij een karrenlading boeken kreeg, sorteerde hij ze op onderwerp”, legde Güntekin uit, eraan toevoegend dat de sjeik de boeken vervolgens onder elk van de winkels zou distribueren op basis van hun specialisatie.
Terwijl de mezat bij Bilgiç’s sahaf ten einde loopt, verzamelen degenen met een winnende bieding hun spullen en nemen afscheid, klaar om volgende week terug te keren voor waardevollere stukjes geschiedenis.
