Een dronken bananendrankje in Oeganda wordt bedreigd
Minstens één keer per week komt de familie van Girino Ndyanabo samen rond een kuil waarin bananen rijpen. De bananen worden geschild en in een houten vat gegooid dat in de vorm van een boot is uitgehouwen, en de patriarch stapt op blote voeten naar binnen.
Het zoete sap dat hij eruit perst, wordt gefilterd en bestrooid met sorghumkorrels, die het sap omzet in ethanol, en laat het maximaal een dag gisten. Het resultaat is een drank die Oegandezen tonto of tontomera noemen, een woord in de Luganda-taal dat verwijst naar de slechte coördinatie van drinkers. Het drankje is zwakker dan bier uit flessen en heeft een fruitig aroma en stukjes sorghum die op het donkere oppervlak drijven.
Tonto is legendarisch in Oeganda. Maar de productie ervan wordt bedreigd omdat goedkoop bier in flessen aantrekkelijker wordt voor drinkers en omdat de autoriteiten stappen ondernemen om de productie aan banden te leggen van zogenaamde illegale thuisbrouwsels, die het risico met zich meebrengen van soms dodelijke besmetting. En omdat de productie van tonto buiten de officiële bevoegdheid valt, kunnen de autoriteiten geen inkomsten uit de verkoop ervan innen.
Een wetsvoorstel in het nationale parlement dat de productie en verkoop van alcohol wil reguleren, zou de activiteiten van thuisbrouwers van tonto criminaliseren, samen met andere traditionele brouwsels die in dit Oost-Afrikaanse land worden gemaakt.
Maar boeren hebben een dringender probleem: er worden niet genoeg nieuwe bananensapvariëteiten geplant om het brouwsel te produceren. Gemeenschappen geven prioriteit aan de commercieel meer levensvatbare variëteiten die worden gekookt en gegeten als een populaire puree genaamd matooke.
Ndyanabo, een boer in het westelijke district van Mbarara wiens eerste ervaring met tonto was als kleine jongen in de jaren zeventig, zegt dat hij nog maar een paar planten over heeft van de cultivars waaruit het bananensap wordt gewonnen.
Hij haalt zijn bananen bosje voor bosje bij boeren bij hem in de buurt, totdat hij de kleine put op zijn plantage kan vullen. Door de natuurlijke ondergrondse hitte rijpen de bananen binnen enkele dagen terwijl Ndyanabo zich voorbereidt op de wekelijkse persing.
Het evenement is zo belangrijk in de routine van het gezin dat ze zich geen tijd kunnen voorstellen waarin er geen tonto te verkopen is.
Hij probeert meer bananensapcultivars te planten waarvan bekend is dat ze sneller groeien. En zijn zoon, Mathias Kamukama, staat altijd klaar om te helpen.
In elke batch maakt de familie vijf tot zes jerrycans van 20 liter. De waarde van een jerrycan wordt verkocht voor het equivalent van ongeveer $ 8. Een halve liter tonto kost ongeveer 27 cent, vergeleken met 67 cent voor het goedkoopste bier op fles.
