De goddelijke datum
Als je tegenwoordig ooit een voet op de Kruidenmarkt in Istanboel zet, zie je een enorme verzameling van allerlei soorten dadels. Hetzelfde geldt voor elke winkel die noten en gedroogd fruit verkoopt. Dit is een duidelijke indicatie dat de Ramadan is aangebroken. In Türkiye worden geen dadels verbouwd, maar in de afgelopen decennia is het de norm geworden om tijdens de Ramadan het vasten te verbreken met een dadel. Op de een of andere manier wordt het als heiliger beschouwd om in precies dezelfde vrucht te bijten als de Profeet. Interessant genoeg was het, toen ik opgroeide, altijd de olijf. Welnu, het was normaal om een olijf boven een dadel te verkiezen, aangezien de olijf inheems is in deze regio, aangezien de oudste olijfoliemolens aan de Egeïsche kust zijn gevonden. Maar de datum was totaal uit het zicht verdwenen omdat het geïmporteerd moest worden, en het importeren van voedsel was pas in de jaren negentig toegestaan, tenzij het uit noodzaak was, een handeling om lokale producten en de economie te beschermen. Simpel gezegd: het was niet alleen een kwestie van keuze, maar data waren niet alleen beschikbaar. Zelfs als de datum de keuze zou zijn geweest voor het verbreken van het vasten in de Ottomaanse tijd, toen een groot deel van het Midden-Oosten Ottomaans grondgebied was, zou het niet langer in de seculiere Republiek Türkiye kunnen liggen.
De fascinatie voor dadels beperkt zich niet alleen tot de islam. In veel culturen wordt aangenomen dat de dadelpalm wortels in de hemel heeft. Geworteld in de hemel, hebben dadels ook hun weg gevonden naar alle heilige boeken. Volgens de Thora symboliseren dadels gerechtigheid. Volgens de Bijbel is het de boom des levens. In de Koran wordt het beschouwd als een van de vruchten van het paradijs. Een veelgebruikt gezegde in het Midden-Oosten is dat de wortels van de dadelpalm in de hemel zijn en de bladeren in de hel. Natuurlijk zijn de boom en zijn vruchten, die een paradijs voor de mensheid creëren door de helse hitte van de zon tegen te houden, deze liefde en respect waard. De oases in de schaduw van dadelpalmen boden niet alleen beschutting in de verzengende woestijnen, maar maakten ook de ontwikkeling van de landbouw onder de dadelpalmen mogelijk, waardoor een microklimaat ontstond. De dadelpalmen die met hun hoge stammen naar de hemel rezen, creëerden een klimaat dat gunstig was voor het leven in hun schaduw, waardoor het mogelijk werd dat granen en ander fruit konden groeien. Er wordt gezegd dat Profeet Mohammed heeft gezegd: “Moslims zijn de gezegenden van de mensen en dadels zijn de gezegenden van de bomen!” Dit gezegde moet, net als de gewoonte van de Profeet, ten grondslag liggen aan de gewoonte om het vasten van de Ramadan te verbreken met dadels. Toen het vasten voor het eerst verplicht werd gesteld, werd de vrucht van koele oases de belangrijkste iftar-maaltijd tijdens de Ramadan, die destijds samenviel met de zomer. Ramadan komt van het Arabische woord ‘Ramz’, wat hevige hitte betekent, dus het is heel logisch om de boom die schaduw biedt te prijzen.
De dadelboom is als het ware ook een zeer industriële boom. Al hun onderdelen kunnen op vele manieren worden gebruikt. Van hun vezels worden matten en touwen geweven. Dadels, de duurzame krachtpatser van caravans, werden onmisbaar voor reizigers en kooplieden, en hun zaden voedden kamelen. Sommige historici zeggen dat de beschavingen die in het Midden-Oosten ontstonden zich dankzij data konden ontwikkelen en verspreiden. Volgens deze bewering danken Mesopotamische beschavingen zoals Assyrië en Sumerië hun bestaan aan data. Misschien is dit de reden waarom de ‘koningin van het fruit’ in het Midden-Oosten altijd in verband is gebracht met overvloed en leven. In het oude Egypte werden langs de Nijl geteelde dadels op tempels geschilderd, in graven achtergelaten en werden farao's vergezeld op hun reis naar het hiernamaals. Carthaagse munten werden gestempeld met data voor vruchtbaarheid. In het oude Griekenland en Rome waren palmbladeren een teken van overwinning en macht. Zijn uithoudingsvermogen inspireerde dichters.
Mijn persoonlijke verlichting met dadels vond plaats in Algiers in 1985. Dat waren de jaren waarin de import van voedsel in Türkiye nog steeds niet was toegestaan, en het jaar dat ik in Algiers woonde, leerde mij waardering voor dadels te ontwikkelen. Omdat ik helemaal geen zoetekauw was, waren de dadels die ik eerder heb geproefd de plakkerige zoete, en ik had voorheen geen idee van verse dadels. Daar zag ik voor het eerst de variëteiten “deglet nour” en “deglet beida”. Deze verse dadels werden in grote trossen op hun takken verkocht. En toen ontdekte ik prachtige recepten waarin dadels worden gebruikt. Toen we Ghardaia bezochten, op de begraafplaats van Melika, een van de vijf steden langs de palmbossen van de M'zab-vallei in het midden van de Sahara, ontmoette ik een smaak die ik niet kon vergeten toen ik het het minst verwachtte. Het was een griesmeelkoekje met een dadelpastavulling, op smaak gebracht met oranjebloesemwater. Het heet Makhroud, en vanaf dat moment stonden dates helemaal in mijn agenda, en ik was altijd op zoek naar “Makhroud”-recepten.
Recept van de week:
Makhroud wordt meestal gebakken en in siroop gedoopt, maar soms wordt het als een koekje in de oven gebakken. Op deze manier lijkt het erg op het “mamul”-recept dat we in het zuidoosten van Türkiye hebben. Dit is een gemakkelijke manier om het te doen, relatief licht en gaat lang mee. Als je wilt, kun je er ook siroop overheen gieten zodra hij uit de oven komt, maar de natuurlijke zoetheid van de dadel is ruim voldoende voor een licht koekje.
Voor het deeg:
3 kopjes griesmeel, 1/2 kopje bloem, 1 zakje bakpoeder, 3/4 kopje olie of gesmolten boter of ghee, 2-3 eetlepels oranjebloesem, 1 snufje zout, 1 kopje water
Voor de vulling:
1/2 kg dadels, schil van 1 sinaasappel, 1 theelepel kaneel, 2-3 eetlepels oranjebloesemwater
Snijd voor de vulling de dadels in kleine stukjes en kneed ze samen met de overige ingrediënten goed tot een pasta. Voor het deeg meng je alle ingrediënten behalve het water. Voeg beetje bij beetje het water toe terwijl je het griesmeelmengsel continu kneedt. Laat het griesmeel een tijdje zwellen. Verdeel het deeg in tweeën en rol het in lange rollen op de bakplaat, ongeveer zo dik als je pols. Maak ze plat tot een dikte van ongeveer 1/2 cm. Plaats het dadelmengsel in de lengte in het midden van het deeg, maar laat aan elke kant ongeveer 2 cm vrij. Vouw het deeg aan beide kanten over het mengsel zodat het goed sluit. Draai de rollen om en snijd ze in ruitvormen. Druk ze een voor een in met een vork, zodat er op elk koekje een puntige markering ontstaat. Bak ze 40 minuten in een oven van 200°C tot ze goudbruin kleuren.
