Aizanoi: Opgravingen onthullen de ambities van een ambitieuze metropool

De opgravingen in de oude stad Aizanoi zijn naar voren gekomen als een bewijs van de geavanceerde vroege stedenbouw en economische systemen van een ambitieuze Romeinse metropool.

De stad, gelegen in wat nu de stad Çavdarhisar is in de Centraal-Anatolische provincie Kütahya, was het belangrijkste nederzettingscentrum van de Aizanitis die in het oude Frygië leefden, met nederzettingen die teruggaan tot 3000 voor Christus. Tijdens de Hellenistische periode was deze regio afwisselend onder Pergamum en Bithynië, maar kwam in 133 voor Christus onder Romeinse heerschappij

De opgraving van Aizanoi, in 2012 opgenomen op de Werelderfgoedlijst van UNESCO, blijft een van de grootste en best bewaarde Romeinse steden tot nu toe.

Archeologische vondsten en historisch onderzoek hebben licht geworpen op de reis van de opmerkelijke stad van welvaart naar verval, waarbij de geavanceerde economische systemen en ambitieuze architectonische projecten worden benadrukt.

Tijdens zijn hoogtepunt telde Aizanoi een bevolking van ongeveer 80.000 inwoners. De economie van de stad bloeide dankzij de landbouw en de wijnproductie.

Volgens assistent-opgravingsdirecteur Fikret Özbay werd de ontwikkeling van de stad aanzienlijk beïnvloed door vijf machtige families, wier ambities en connecties met de Romeinse elite een cruciale rol speelden bij het vormgeven van het stedelijke landschap.

De bouw van de stad werd gekenmerkt door een mix van publieke financiering en particuliere donaties. De plaatselijke gouverneur riep, gebruikmakend van een donatiesysteem, het publiek op om financieel bij te dragen aan verschillende infrastructuurprojecten. Er werden grote aannemers en openbare aanbestedingen ingeschakeld om de succesvolle afronding van deze ondernemingen te garanderen.

Voor diverse openbare voorzieningen, waaronder water en toegang tot bepaalde openbare gebouwen, waren toegangsprijzen nodig om geld te genereren voor het onderhoud en de verdere ontwikkeling ervan.

De invloed van de Romeinse keizer Hadrianus, een bekende bewonderaar van de Griekse cultuur, was bijzonder groot, benadrukte Özbay. Hadrians interesse in de regio leidde tot een snelle fase van stedelijke herstructurering in Aizanoi, vooruitlopend op zijn bezoek.

De stad zag de bouw van grootse bouwwerken, waaronder een tempel, een theater-stadioncomplex, baden, marktplaatsen, bruggen en zelfs 's werelds eerste aandelenmarkt. Deze projecten hadden tot doel Aizanoi om te vormen tot een metropool die de grootsheid van Rome zelf weerspiegelt.

Structuren weerspiegelen de welvaart van Aizanoi

Het bath-palaestra-gebouwencomplex, halverwege de 2e eeuw gebouwd door de vooraanstaande familie Claudii, is een wonder van oude Romeinse techniek. De baden werden verwarmd door een hypocaust, vergelijkbaar met de huidige vloerverwarmingssystemen, alleen met grote ovens die op steenkool werden gestookt, merkte Özbay op.

Het thermische gedeelte van het complex, met een Frigidarium (koude kamer) en Calidarium (warme kamer), is in de kern symmetrisch gerangschikt.

Onder de opmerkelijke vondsten bevindt zich een marmeren beeld van de godin Hygieia, de godin van de gezondheid en dochter van de arts-god Asklepios, opgegraven in 1978, dat de toewijding van de plek aan gezondheid en welzijn symboliseert.

Het theater-stadionstructuurcomplex in Aizanoi is het enige bekende voorbeeld in zijn soort in de antieke wereld. Het bouwwerk, waarvan de bouw begon in de 1e eeuw na Christus en gefinancierd was door rijke families, bleef evolueren tot de 3e eeuw na Christus.

Het theater had een capaciteit van 20.000 zitplaatsen en is qua omvang de tweede na het theater in Efes. Ondertussen bood het stadion plaats aan 13.500 toeschouwers die naast andere openbare spektakels naar gladiatorengevechten keken.

Interessant genoeg heeft Aizanoi, die de bredere Anatolische cultuur weerspiegelt, mogelijk een meer humanistische benadering van deze wedstrijden gehad, in tegenstelling tot Rome.

Hoewel traditioneel wreed, zegt Özbay dat gladiatorenwedstrijden in Anatolië werden gehouden met meer nadruk op sportiviteit dan op dodelijke uitkomsten, waarbij edellieden en vrouwen aan wedstrijden deelnamen.

De Tempel van Zeus domineert het landschap van de stad en staat bovenop een heuvel. De bouw ervan begon onder keizer Domitianus in 92 na Christus en ging door tijdens het bewind van Hadrianus. Het staat bekend als de best bewaarde Zeus-tempel uit de Romeinse tijd in Anatolië.

De tempel is gebouwd in een pseudodipterale Oktastylos-stijl en beschikt over een podium van 35 bij 55 meter, met een uitgebreide kolomopstelling die de monumentale uitstraling versterkt.

De hooggewelfde galerij onder de tempel blijft een onderwerp van discussie onder historici, met theorieën die suggereren dat deze werd gebruikt voor het opslaan van waardevolle offers of als een gebedsruimte voor de godin Kybele.

Ten oosten van de Zeustempel liggen twee agora's, die in de oudheid marktplaatsen waren. Bij opgravingen is een met marmer geplaveide binnenplaats blootgelegd, omringd door stoa's en portieken, met winkels die een verscheidenheid aan goederen verkopen.

Bij opgravingen werden met name winkels gevonden die zich toelegden op lampen en cosmetica, terwijl anderen botproducten produceerden en verkochten.

Op de Macellum, erkend als de eerste aandelenmarkt ter wereld, werden voornamelijk vlees, vis, fruit, groenten en andere goederen verkocht. In het midden stond een tholos, een cirkelvormige structuur met inscripties van het Prijsedict van keizer Diocletianus uit 301 na Christus, dat de prijzen van goederen vastlegde en bedoeld was om de inflatie onder controle te houden.

Erfenis van Aizanoi

Ondanks de vooruitgang begon het fortuin van Aizanoi te dalen toen keizer Hadrianus niet zoals verwacht op bezoek kwam, zei Özbay. De opwinding en het momentum die de snelle ontwikkeling van de stad hadden veroorzaakt, verdwenen, wat leidde tot een periode van stagnatie. De kwaliteit van de bouwmaterialen en het vakmanschap ging achteruit, als gevolg van een verlies aan interesse en investeringen.

Tegenwoordig wordt Aizanoi herinnerd als een ‘projectstad’.

De grootse visie van Aizanoi als metropool werd nooit volledig gerealiseerd. Het hoogtepunt van de stad duurde ongeveer een eeuw, waarna het geleidelijk achteruitging. Niettemin vormen de overblijfselen van zijn ambitieuze projecten een bewijs van zijn ooit grote ambities.

Archeologische opgravingen blijven nieuwe inzichten onthullen in de geschiedenis van Aizanoi, die momenteel worden uitgevoerd door de afdeling archeologie van de Kütahya Dumlupınar Universiteit.

In een poging het toerisme in de stad een impuls te geven, is de in Kütahya gevestigde Gürok Group sinds 2020 de hoofdsponsor van opgravingen die zijn uitgevoerd in samenwerking met het Ministerie van Cultuur en Toerisme.

“We zien de resultaten van onze inspanningen om Aizanoi te promoten met een stijging van 143,71 procent in het aantal bezoekers in 2023 vergeleken met 2020, waardoor 44.842 bezoekers werden bereikt”, aldus Esin Güral Argat, vice-voorzitter van de raad van bestuur van de Gürok Group.

“We blijven eraan werken om van Kütahya een merkstad te maken, bekend om zijn toeristische en culturele rijkdom.”