Wetenschappers ontrafelen het geheim van het Meisje met de parel

Wetenschappers ontrafelen geheim van ‘Girl With Pearl Earring’

Het ‘Meisje met de parel’ van Johannes Vermeer is een van ’s werelds populairste schilderijen en nu denken wetenschappers te weten waarom, door te meten hoe de hersenen reageren wanneer het werk wordt bekeken.

klasse = “cf”>

Het Mauritshuis in Den Haag, waar het 17e-eeuwse meesterwerk is gevestigd, gaf neurowetenschappers de opdracht de hersencapaciteit te meten bij het bekijken van het portret en andere bekende werken.

Ze ontdekten dat de kijker gevangen wordt gehouden door een speciaal neurologisch fenomeen dat ze ‘Sustained Attentional Loop’ noemden, en dat volgens hen uniek is voor ‘Girl With The Pearl Earring’.

Het oog van de kijker wordt automatisch eerst naar het eigen oog van het meisje getrokken, dan naar haar mond, dan naar de parel, dan weer naar het oog, en zo gaat het verder.

Hierdoor kijk je langer naar het schilderij dan anderen, vertelt Martin de Munnik van onderzoeksbureau Neurensics dat het onderzoek uitvoerde.

‘Je moet opletten, of je dat nu wilt of niet. Je moet van haar houden, of je dat nu wilt of niet’, zei hij.

Door het meten van hersengolven ontdekten de wetenschappers ook dat de precuneus, het deel van de hersenen dat het bewustzijn en de persoonlijke identiteit regelt, het meest gestimuleerd werd.

klasse = “cf”>

“Het was voorspelbaar dat het Meisje bijzonder was. Maar ook het ‘waarom’ was voor ons een verrassing”, aldus De Munnik.

Hij zei dat het de eerste bekende studie was waarbij EEG- en MRI-hersenscanmachines werden gebruikt om de neurologische respons op kunstwerken te meten.

‘Hoe langer je naar iemand kijkt, hoe mooier of aantrekkelijker iemand wordt’, constateerde hij, wat ook de populariteit van het vak Nederlandse meester verklaart.

“Waarom ken jij dit schilderij wel en niet de andere schilderijen? Vanwege dit bijzondere wat ze heeft.”

‘Het brein liegt niet’

De wetenschappers vergeleken ook de neurologische reactie bij het kijken naar het echte schilderij in het museum versus de confrontatie met een reproductie.

Ze ontdekten dat de emotionele reactie van de kijker tien keer sterker was bij een origineel dan bij een poster.

Om de tests uit te voeren, bevestigden wetenschappers een eyetracker en een pet om hersengolven te volgen bij 10 proefpersonen aan wie de echte schilderijen maar ook reproducties werden getoond.

Het laat zien hoe belangrijk het is om originele kunst te zien, zegt Mauritshuis-directeur Martine Gosselink.

“Het is zo belangrijk om je met kunst bezig te houden, of het nu fotografie of dans is, of oude meesters uit de 17e eeuw”, vertelde de 55-jarige regisseur aan AFP in een interview.

klasse = “cf”>

“Het is belangrijk, en het helpt echt om je hersenen te ontwikkelen… De hersenen liegen niet”, voegde ze eraan toe.

Vermeer vestigde in zijn werken vaak de focus op één plek, waarbij de omringende details vager waren, legde ze uit.

Het ‘Meisje met de parel’ heeft echter drie van dergelijke brandpunten: het oog, de mond en de parel, en Gosselink zei dat dit het werk onderscheidde van andere Vermeer-schilderijen.

“Hier zien we dat iemand echt naar je kijkt, terwijl je bij alle andere schilderijen van Vermeer iemand ziet die schrijft of handwerk doet, of iemand die ergens mee bezig is”, zei ze.

klasse = “cf”>

‘Maar dat is het grote verschil met dit meisje. Ze houdt je in de gaten.’

De Munnik, 65, zei dat het interessant zou zijn om soortgelijke studies uit te voeren op andere beroemde schilderijen, zoals bijvoorbeeld Da Vinci’s Mona Lisa.

Mauritshaus-directeur Gosselink zinspeelde op een vriendschappelijke rivaliteit tussen de twee grote werken.

“Mensen noemen (The Girl With The Pearl Earring) soms de Mona Lisa van het Noorden, maar ik denk dat de tijden veranderen, dus misschien is de Mona Lisa wel het Meisje van het Zuiden”, grapte ze.